Ẩn mình trong những câu chuyện dân gian rùng rợn được truyền miệng qua nhiều thế hệ ở miền Tây sông nước, ông Năm Chèo là hình tượng huyền bí khiến bao người vừa tò mò vừa e sợ. Tương truyền rằng ông là một linh hồn mang hình hài quái dị – có năm tay, năm chân, chuyên hiện về lúc nửa đêm để nhát người, hoặc đòi hỏi những điều cúng tế kỳ lạ. Dù mang màu sắc rùng rợn, nhưng sự tích ông Năm Chèo lại phản ánh sâu sắc tín ngưỡng dân gian, tâm lý cộng đồng và truyền đi những thông điệp mang tính giáo dục, cảnh tỉnh trong đời sống người dân vùng đồng bằng Nam Bộ.
Cùng đọc truyện Sự tích Ông Năm Chèo
Tương truyền rằng khi Phật Thầy Tây An còn tại thế, ông Đình Tây là người luôn theo hầu bên cạnh. Một ngày nọ, vì lòng thương người, Phật Thầy sai ông Đình xuống vùng Láng để đỡ đẻ cho một người phụ nữ đang sinh nở một mình trong chòi giữa đồng hoang. Chồng người phụ nữ tên là Xinh, làm nghề bắt rắn, săn rùa. Biết được ông Đình đã giúp đỡ vợ mình trong lúc nguy nan, anh Xinh mang lòng biết ơn sâu sắc, liền quỳ xuống tạ lễ, rồi tặng cho ông Đình một con sấu con vừa bắt được trong đêm. Con vật có hình thù lạ kỳ: năm chân, toàn thân đỏ au, lấm tấm những đốm trắng như hoa. Ông Đình thấy lạ, không nỡ từ chối, lại còn đưa tiền cho anh Xinh coi như mua lại, đem con sấu về nuôi chơi.
Khi đưa về, ông Đình trình con vật cho Phật Thầy xem qua. Vừa nhìn thấy, Phật Thầy liền bảo đây là loài quái vật, nên trừ khử trước khi sinh họa. Nhưng ông Đình vì thương con sấu, không đành lòng làm hại, bèn giấu Thầy, đem về trại ruộng ở Xuân Sơn mà lén nuôi. Con sấu lớn rất nhanh, chỉ trong ba năm đã trở nên dữ dằn, có thể quật ngã cả người trưởng thành. Một đêm mưa gió ầm ầm, nó phá đứt xích sắt rồi trốn mất.
Lúc đó, ông Đình mới bàng hoàng nhớ lại lời Thầy căn dặn từ trước, lo sợ khôn nguôi, liền đến tạ lỗi với Phật Thầy. Ngài không nói gì nhiều, chỉ trao cho ông một bộ bửu bối gồm cây mun, một lưỡi câu và hai cây lao, tất cả đều bằng sắt, dặn giữ kỹ phòng khi quái vật trở lại làm hại dân lành thì đem ra trừ diệt.
Nhiều năm trôi qua, Phật Thầy viên tịch. Rồi một mùa nước lớn, con sấu năm chân bất ngờ xuất hiện ở vùng Láng Linh, hung hăng rượt bắt người, khiến cả vùng náo loạn. Người dân nhớ đến ông Đình, vội chạy đi báo tin. Ông liền mang theo bảo vật đến, nhưng lạ thay, sấu như linh cảm được hơi ông, vừa nghe động là biến mất, không để lại dấu vết.
Từ đó, chuyện như trò ú tim: hễ ông Đình vắng bóng thì sấu lại nổi lên gây hại, nhưng cứ khi ông xuất hiện thì nó lại lặn mất tăm. Thế là dân làng truyền tai nhau một câu gọi: “Bớ ông Đình ơi! Ông Năm Chèo dậy!” – chỉ cần hô lên như thế, dù con sấu đang săn mồi cũng phải vội vàng quay đầu bỏ chạy. Câu nói dần trở thành một lời chú trấn tà trong dân gian.
Đã nhiều lần ông Đình quay lại Láng Linh để mong bắt quái vật mà không gặp, đến lần cuối, ông đứng giữa trời mà nói vọng vào hư không: nếu sấu chưa đến số thì hãy ẩn mình đừng gây họa, còn nếu đã đến ngày tận số thì nên tự quy phục, đừng để dân làng thêm khổ sở, cũng đừng ép ông phải ra tay. Sau lần đó, sấu bặt vô âm tín. Có người kể rằng, vào thời điểm quân Tây kéo đến truy bắt nghĩa quân, khi thuyền nghĩa sĩ bị kẹt giữa đồng lúa rậm, sấu hiện lên, ép lúa ngã thành một luồng dài, giúp thuyền rút lui an toàn.
Dù chỉ là truyền thuyết dân gian, nhưng câu chuyện ông Năm Chèo phần nào phản ánh cuộc sống gian khó của người dân miền Nam buổi đầu khai hoang. Vào thời ấy, vùng đất này còn hoang sơ, đầy rẫy hiểm nguy: từ thú dữ, rừng thiêng nước độc, cho tới những vùng đất chưa ai khai phá. Người dân lưu tán từ miền ngoài vào khai khẩn không chỉ phải chống chọi với thiên nhiên mà còn với những nỗi lo tâm linh chưa thể lý giải. Trong đó, cọp và sấu là hai loài hung dữ khiến họ luôn nơm nớp lo sợ, và từ nỗi lo ấy, những câu chuyện huyền bí như ông Năm Chèo được hình thành, vừa để giải thích nỗi sợ, vừa như một cách tinh thần để vượt qua.
Bên cạnh giá trị lịch sử, truyện còn mang đậm nét văn hóa vùng sông nước Nam Bộ, nơi cư dân sinh sống gắn bó với sông rạch, dựa vào phù sa, đánh bắt, giao thương và trồng trọt ven sông. Câu chuyện ông Năm Chèo còn thể hiện tâm lý tôn kính với các bậc tiền nhân có công khai phá, gìn giữ sự bình yên cho dân làng – điển hình là ông Đình Tây, người đã nhiều lần đối đầu với con sấu dữ. Khi ông mất, người dân lập mộ, lập miếu, lưu truyền câu chuyện để tỏ lòng biết ơn.
Ngoài ra, câu chuyện cũng gửi gắm giá trị đạo lý nhân sinh. Dù là nghiệt súc, nhưng khi biết ăn năn hối lỗi, ông Năm Chèo không bị trừng phạt mà còn được tha thứ, thậm chí giúp đỡ người lương thiện. Người Nam Bộ tin rằng ông đang nằm yên dưới đáy sông, thân dài hàng chục cây số, chỉ mở miệng hứng cá tôm mà lớn lên. Khi yên, thì đất cồn trồi lên, nhưng nếu trở mình, thì đất sụp nhà lở. Và rồi một ngày kia, nếu nhân gian lắm điều ác, ông sẽ trở lại – nuốt trọn những gì tàn bạo, chỉ để lại an lành cho người tu tâm dưỡng tánh.
Ngày nay, mộ phần và bàn thờ ông Đình Tây vẫn còn ở xã Thới Sơn, huyện Tịnh Biên, tỉnh An Giang. Ngoài mộ vợ chồng ông còn có bộ dụng cụ bắt sấu do Phật Thầy trao tặng, cùng bức họa mô tả lại toàn bộ sự tích ông Năm Chèo – như một dấu ấn lịch sử sống động về quá trình khai hoang, giữ đất của người dân Nam Bộ.
Xem thêm:
Tìm hiểu câu truyện sự tích thành Cổ Loa
